واحد دانشور نیشابور

درباره نیشابور

از تاریخ دقیق بنیاد نیشابور و نام اولیه آن بی خبریم. به استناد کشفیات اخیر، شهر نیشابور کنونی در هزاره سوم پیش از میلاد از وجهه فرهنگی و تجاری قابل توجهی بر خوردار بوده است.بر اساس روایات اسطوره ای اولین کسی که بنای قهندژ(کهندژ) نیشابور را نهاد انوش بن شیث بن آدم بود و ایرج بن افریدون بر آن عمارت بیشتر کرد و منوچهر بر حوالی قهندژ خندق حفر نمود.در متون کهن از نیشابور به عنوان <ابرشهر> نام برده شده و برخی (ابرشهر) را صورتی از (اپرشهر) از اقوام (داهه) بنیان گذار حکومت اشکانی در خراسان دانسته اند.نام ابرشهر بر روی سکه فرهاد دوم اشکانی دیده میشود.از دوران ساسانیان نام نیشابور در کنار ابرشهر پیدا شد و از قرنهای چهارم و پنجم هجری به تدریج جایگزین ابرشهر گردید. در سال ۳۱هجری توسط مسلمین فتح شد و در اوایل قرن سوم هجری مرکز حکومت طاهریان شد.قرن ۴و ۵ هجری دوران رونق نیشابور بود و در سال ۵۴۸هجری توسط غزها ویران گردید. در سال ۶۱۸ هجری مهلک ترین ضربه بر پیکر نیشابور وارد آمد و خونخواران مغول آن دیار را با خاک یکسان نمودند.از دوران ایلخانان به بعد محل کنونی نیشابور را به رونق گذاشت و نیشابور کهن ویران و متروک باقی ماند.شهر جدید نیشابور در زلزله سال ۸۰۸ هجری ویران و بعد از بازسازی جایگزین نیشابور قدیم در مسافتی نه چندان دور از آن شد.


قدمگاه رضوی




بنای قدمگاه واقع در ۲۲ کیلومتری شرق نیشابور در گذشته منزلگاهی به نام (الحمراء) در مسیر شاهراه اعظم (راه ابریشم) بوده است.اهمیت این بنا به سبب توقف امام رضا (ع) در زمان هجرت تاریخی ایشان از مدینه به مرو می باشد و به همین سبب تسهیلاتی برای کاروانیان در این ناحیه ایجاد شده است. نام این بنا بر گرفته از قطعه سنگ سیاهی است که یادمانی از حضور حضرت رضا (ع) در این مکان می باشد. احتمالا این بقعه بر روی عمارتی مخروبه در زمان شاه عباس صفوی باز سازی شده و در زمان شاه سلیمان به سال ۱۰۹۱ هـ.ق تکمیل گردیده است. در جوار این بنا چشمه ای موسوم به “حضرت” قرار دارد که زائرین آب آن را نوشیده و به عنوان تیـمن و تبرک با خود می برند.

آرامگاه عطار نیشابوری

 

شیخ فرید الدین عطار نیشابوری ، عارف ، شاعر ، ادیب ایرانی در سال ۵۴۰ هـ.ق متولد شد و در طول عمرش خدمات علمی و تالیفات ارزشمندی ماننده : تذکره الاولیا ، منطق الطیر ، الهی نامه و… را از خود به یادگار گذاشت. وی مقارن با حمله مغولان به خراسان در سال ۶۱۸ هـ.ق جانش را از دست داد. بنابر شواهد نخستین بنای آرامگاه او توسط یحیی بن صاعد قاضی القضاه نیشابور در سده هفتم هجری برپا گردید. سپس امیر علیشیر نوایی وزیر آخرین حکمران تیموری بنای دیگر بر آرامگاه عطار ساخت که اکنون تنها سنگ افراشته سیاه رنگ کتیبه داری از آن باقی مانده است. سرانجام در سال ۱۳۴۱ هـ.ش انجمن آثار ملی بنای ویران شده را مرمت و باز پیرایی نمود و با کاشیهای الوان آن را به شکلی زیبا آراست. مقبره عطار همواره مورد توجه گردشگران و ادب دوستان سراسر دنیا می باشد. در تقویم فرهنگی ایران ، روز ۲۵ فروردین به عنوان روز ملی عطار نیشابوری نامگذاری گردیده است.

 

آرامگاه خیام

حکیم ابوالفتح عمر بن ابراهیم مشهور به خیام نیشابوری ریاضیدان ، منجم ، شاعر و اندیشمند والای ایرانی است که در سطح بین المللی از شهرت بسزایی برخوردار است. وی در سال ۴۳۹هـ.ق در نیشابور چشم به جهان گشود و در سال ۵۱۵هـ.ق پس از وفات در گورستان حیره که امروزه در ۵ کیلومتری شرق نیشابور واقع شده روی در نقاب خاک کشید. بنای یادبود مزار این دانشمند بزرگ به سال ۱۳۴۱ هـ.ش با طرح و نقشه مهندس هوشنگ جیهون ساخته شد. اثر مزبور با ترکیبی از مصالح آهن ، بتن و تزیینات کاشیکاری به شکل لوزی های به هم پیوسته برگرفته از اندیشه های ریاضی عمر خیام بنیان گردیده است. در تقویم فرهنگی ایران ، روز ۲۸ اردیبهشت هر سال بعنوان روز ملی بزرگداشت خیام نیشابوری نامگذاری گردیده است.

مسجد جامع نیشابور

مسجد جامع نیشابور در دوره تیموری و به سال ۸۸۹هـ.ق توسط پهلوان علی کرخی بنیان گردیده است. این بنا از نوع مساجد چهار ایوانی به شمار می رود. مسجد جامع نیشابور با وسعت نزدیک به ۷۲۷۶ مترمربع مشتمل بر ایوان های ضلع شمالی ، جنوبی ، رواق و شبستان است. نمای ایوان ها و طاق نماهای این مسجد با تزیینات آجری آراسته شده و کهن ترین بنای برجای مانده در شهر جدید نیشابور به شمار می رود. آرامگاه بانی مسجد (پهلوان کرخی) نیز در سردابه ای واقع در ضلع شمالی مسجد قرار دارد.

سوغات و صنایع دستی نیشابور



نام نیشابور به سبب معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شکل دادن به این سنگ قیمتی امروزه نیز از حرفه های قدیمی و سودمند این دیار به شمار می آید. در حال حاضر معادن فیروزه با قدمت بیش از ۵ هزار سال در شمال غرب نیشابور و دامنه های بینالود قرار دارند. فیروزه انواع گوناگونی دارد که از جمله می توان به فیروزه عربی ، شجری ، شروام ، عجمی (بهترین نوع فیروزه) توفال و چاغوله اشاره کرد. سنگ فیروزه بیشتر به عنوان نگین و ترصیع در انگشتر ، گردن بند و ظروف نقره استفاده می گردد. فیروزه مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است که شهرتی جهانی دارد.
از سایر صنایع دستی می توان به قالی بافی ، سفالگری ، لعاب کاری و از دیگر سوغات این شهرستان می توان به ساقه های ترد گیاه اساطیری ریواس و شربت آن و خشکبار اشاره نمود. همچنین بزرگترین فرش جهان به مساحت ۶۵۰۰ متر مربع در قدمگاه نیشابور به سفارش کشور های عربی حوزه خلیج فارس بافته شده است که نشان از رونق هنر قالی بافی در این شهر دارد.

امام زاده محروق و امام زاده ابراهیم



در سوی دیگر باغی که بنای یادبود مزار حکیم عمر خیام نیشابوری قرار دارد ، بنای مذهبی با منظره ای زیبا از کاشیکاری معرق جلب نظر میکند. این مکان مدفن امام زادگان محمد محروق از نوادگان حضرت سجاد(ع) و ابراهیم از اعقاب امام موسی کاظم (ع) است. این مجموعه مشتمل بر یک ایوان ، دو بنای مرکزی ، مسجد ، تالار و شبستان بوده که در دوره صفویه بنیان و در دوره معاصر کاشیکاری و تزئین شده است.

گنبدهای شه میر

درحدود ۳ کیلومتری جنوب شهرستان ، کنار جاده نیشابور به کاشمر در میان قبرستان قدیمی دو بنای آجری به فاصله کمی از یکدیگر با ساختار و اندازه ی متفاوت قرار دارند که به مهرآباد و شادمهر معروفند. ویژگی های معماری موید انتساب گنبد بزرگ به دوران سلجوقی و گنبد کوچک به عصر ایلخانی است. احتمالا این دو بنا بر فراز مقابر اشخاصی صاحب نام یا عارفانی مشهور ساخته شده اند که هویتشان مشخص نیست.

شادیاخ

شادیاخ از دو واژه «شادی» و «آخ» تشکیل شده که به استناد برخی از فرهنگها به معنی « شادی آفرین » است در برخی از متون هم از شادیاخ با عنوان های «شادکاخ» ، « شادجهان» و « شادمهر» نام برده شده که به هر حال با شادی قرین بوده است.شادیاخ تا آخر قرن سوم هجری بوستانی در مغرب نیشابور بوده است. در سال ۲۰۵ هجری نخستین زیستگاه در آن ساخته شده است و در سال ۶۶۹ هجری بر اثر زلزله ای به کلی متروک گردید. در حال حاضر محوطه باستانی شادیاخ در حدود سه کیلومتری جنوب شرقی شهر فعلی نیشابور و۱۱۷ کیلومتری شهر مشهد و در مجاورت آرامگاه عطار می باشد.

مروری بر تاریخ شادیاخ:

پس از آنکه عبدالله بن طاهر در سال ۲۰۵ به درخواست اهالی نیشابور سپاهیان خود را به باغ شادیاخ انتقال داد و در اردوگاه و زیستگاه هایی جای داد دستور داد تا برای او و اطرافیانش نیز در میانه شادیاخ اقامتگاه هایی ایجاد نمایند و امیرانی که پس از او بر نیشابور حاکم شدند در شادیاخ اقامت گزیدند و بر عمارتها افزودند یا آنها را مرمت و بازسازی کردند. مثلا « یعقوب لیث صفاری» در سال ۲۵۹ هجری نیشابور را تصرف کرد ، در شادیاخ فرود آمد و محمد بن طاهر را اسیر و به سیستان فرستاد و قسمتی از عمارت شادیاخ را خراب و دوباره ساخت. در سال ۴۲۱ هجری سلطان مسعود غزنوی از هرات به نیشابور آمد ودر شادیاخ به کاخهایی قدم گذاشت که به قول بیهقی «همانند آنها را کسی یاد نداشت» در سال ۴۲۹ طغرل سلجوقی بر نیشابور تسلط یافت و در کاخ سلطان مسعود غزنوی در شادیاخ تاج گذاری کرد ،در سال ۴۶۴ الب ارسلان سلجوقی کاخ شادیاخ را مرمت و عمارتی بر آن افزود.در سال ۵۴۰ هجری شادیاخ در اثر زلزله ای تخریب و باعث مهاجرت مردم شد.در سال ۵۴۸ ترکان غز نیشابور و شادیاخ را غارت و برخی عمارات را ویران کردند.در سال ۵۴۹ «مؤید آی ابه» یکی از سرداران سلطان سنجر سلجوقی به ویرانه های شادیاخ سروسامان داد و در آن مستقر شد. در سال ۵۶۹ «مؤید آی ابه» بوسیله تکش خوارزمشاهیان اسیر و چند پاره شد و پسرش «طغاشاه» بر شادیاخ حاکم شد.در سال ۵۸۳ هجری قلمرو حکومت طغاشاه به تصرف کامل تکش خوارزمشاهی درآمد و شادیاخ اقامت گاه دست نشاندگان خوارزمشاهی شد و در سال ۶۰۵ هجری در اثر زلزله ویران و دوباره جان گرفت تا اینکه در سال ۶۱۸ هجری شادیاخ پس از سه روز جنگ بی امان به تصرف خون خواران مغول درآمد واکثر کاخ ها و عمارات مهم نیشابور ویران شدند.بعد از یورش مغول ها بقایای مردم آواره و پراکنده نیشابور به بناهای نیمه ویران شده شادیاخ پناه آوردند و با استفاده از مصالح مستعمل سرپناه هایی سست بنیان ساختند و شادیاخ اندکی رونق گرفت.شهر شادیاخ در سال ۶۴۹ هجری بر اثر زلزله ای دیگر ویران شد. اما مردم ستمدیده بازهم خرابیها را ساختند تا اینکه در سال ۶۶۹ چنان زلزله ای در نیشابور حادث شد که به قول رشیدالدین فضل الله «پرندگان از پناه دیوارها محروم شدند» در اثر آن زلزله شادیاخ برای همیشه قابلیت خود را از دست داد.



مروری بر کاوشهای باستان شناسی:

حفاری در منطقه تاریخی شادیاخ در سال ۱۳۷۸ با حفر گمانه های آزمایشی در ۱۹ منطقه صورت گرفت.
فصل اول کاوش در سال ۱۳۷۹ در قسمت میانه شادیاخ صورت گرفت که در منجر به کشف فضاهای معماری مثل تالارها ، اطاق ها و صحن های وسیع سنگ فرش و آجرفرش
فصل دوم تا ششم کاوش ها (سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۴) در قسمت دروازه جنوبی شادیاخ متمرکز شد. که منجر به کشف خیابان سنگ فرش ورودی به شهر و برجهای اطراف دروازه و همچنین مجموعه معماری کاخ با عمارت اشرافی شد.
در زیر کف سنگ فرش راهروی ورودی ، یک کانال آبرسانی که با کول سفالی تجهیز گردیده بود وجود داشت که در قسمت جنوبی و ابتدای ورودی دروازه به یک پایاب ختم میشد.
بر روی سنگ فرش معبرپنج اسکلت مشاهده شد که به طور منظم و گاه در هم شکسته قرار داشتند که از وقوع زلزله ای خبر میدادند و می توان احتمال داد که آن زلزله همان سانحه ویرانگر سال ۶۶۹ هجری بوده که شادیاخ برای همیشه متروک شد.
در قسمت شرقی دروازه جنوبی شادیاخ کاخ یا عمارتی اشرافی مربوط به دوره سلجوقی و خوارزمشاهی کشف شد که به خوبی نوع معیشت و الزامات زندگی آن دوران را نشان می دهد. عناصر معماری آن کاخ که تا کنون کشف شده مشتمل هستند بر صحن ، اسطبل ، کارگاه ، عصاره کشی انگور ، کارگاه آهنگری ، مطبخ ، انبار ، تالار بارعام ، تالار اندرونی ، کارگاه شیشه گری ، اتاق های مسکونی ، حمام و سیاه چال.
زیبا ترین و با شکوه ترین مجموعه معماری شادیاخ تالار مرکزی یا تالار بارعام است این تالار که پلان چلیپایی و چهار ایوانی دارد پوشیده از گچ بری با نقوش متنوع و کتیبه و پیکره هایی در اندازه و فرمهای متفاوت بوده که اکنون از دیوار افتاده و تنها اندکی از گچ بری ها و یک کتیبه کوفی زیبا با مضنون تکرار کامه «لملک» باقی مانده است.گذشته از فضاهای معماری متنوع و جالب تعداد فراوانی اشیاء و موارد فرهنگی منقول نیز بدست آمده که انبوه اشیای سفالی ، فلزی ، شیشه ای و سنگی و همچنین سکه ، مهره پلاک ، قالب و قطعات گچبری و نقاشی دیواری از آن جمله اند.

باغ و امارت امین الاسلامی


این خانه باغ زیبا در گذشته متعلق به مرحوم ابوالحسن امین الاسلامی بوده در خیابان امام خمینی (ره) در مجاورت باغ ملی شهر واقع گردیده است. بنای واقع در میان باغ با زیر بنای ۱۳۰۰ مترمربع در دو طبقه ساخته شده و دارای فضاهایی نظیر سالن مرکزی ، اتاقها ، پیشخوان ستوندار ، سردابه و… می باشد. عمارت امین الاسلامی و باغ پیرامون آن با درختان بلند ، مثمرو غیر مثمر از جمله چنار ، کاج ، شمشاد ، توت ، گردو و … در زمان پهلوی ساخته شده و الگویی از هنر باغ سازی اصیل ایرانی است.

موزه خیام

موزه تخصصی نجوم در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ هـ.ش مقارن با درگذشت حکیم عمر خیام ، در جوار آرامگاه وی با موضوع هیئت و علم الافلاک افتتاح گردید. این مکان با وسعتی نزدیک به ۱۲۰ مترمربع دارای اشیاء نفیسی از جمله اسطرلاب ، قطب نما و تصاویری از صورفلکی ، ظروف فلزی سده ۵ تا ۷ هجری ، ظروف سفالین سده ۳ تا ۷ هجری و نسخ خطی علم نجوم می باشد.

موزه های مردم شناسی و باستان شناسی نیشابور

این موزه در ضلع شرقی رباط شاه عباسی به وسعت تقریبی ۵۵۰ مترمربع در سال ۱۳۷۴ ش با موضوع باستان شناسی و مردم شناسی افتتاح گردید. از میان اشیاء این موزه می توان به سکه ها ، ظروف سفالین دوران تاریخی و اسلامی ، ظروف شیشه ای ، سنگ قبور ، اشیاء سنگی ، جلوه هایی از آداب و رسوم مردم ، ماکت شهر قدیم نیشابور و … اشاره کرد.

روستای ییلاقی دیزباد

روستای دیزباد در ۴۰ کیلومتری شرق نیشابور و در مسیر جاده مشهد واقع گردیده است. این روستای کوهستانی با معماری یکسان و زیبا دارای پوشش گیاهی متنوع و آب و هوایی مطبوع وخنک میباشد. اکثر مردمان این روستا اسماعیلی مذهب هستند و هر ساله در فصل تابستان مراسم مذهبی خاصی راکه در باورها و اعتقادات آنان ریشه دارد برگزار میکنند.

بازارهای سنتی و مشاغل بومی


نیشابور یکی از معدود شهرهای خراسان رضوی است که امروزه دارای بازار سنتی میباشد. این بازار سرپوشیده که در دوره صفویه ساخته شده در خیابان امام خمینی (ره) واقع شده است ودارای راسته بازار ، سراها ، چهارسوق ، تیمچه و حمام های متعددی است. در بازار سرپوش حجره های مشاغل سنتی و بومی از قبیل فرش فروشی ، رویگری ،مسگری ، رنگرزی ، آهنگری ، پارچه فروشی و … مشاهده می گردد. از سایر بازارهای شهرستان نیشابور می توان به چهارشنبه بازار خیابان ایستگاه ، بازارچه صنایع دستی رباط شاه عباسی و پاساژهای ناصرانی ، قرشی ، مروارید ، ولی عصر، فردوسی ، تنباکوچی و بکائیان اشاره کرد.

مزار شهدا

شهادت ، واژه ای است مقدس که می توان آن را از زوایای گوناگون چون جامعه شناسی ، روانشناختی ، فلسفی ، دینی و … به عنوان ارزش والای انسانی مورد بحث و بررسی قرار دارد. افزون براین ، قرآن کریم در برخی از آیات منوره به مقام والای شهادت و خصوصیات شهیدان راه حق اشاره نموده است. فرهنگ شهادتی که باور به خدا و معاد ،اعتقاد راسخ بر درستی و بر حق بودن راه اسلام ، ایستادگی در برابر دشمن و اعتقاد به احدی الحسنیین(پیروزی یا شهادت در راه خدا) در قاموس آن جای دارد. هشت سال دفاع مقدس همواره به عنوان سند مقاومت و مظلومیت ایرانیان در خاطره تاریخ ثبت گردیده که در این دوران مناطق مختلف ایران اسلامی بویژه استان خراسان رضوی شهدای پر افتخاری را تقدیم انقلاب اسلامی و مردم خویش نمودند. با این همه بر اساس آمار منتشره از سوی بنیاد شهید ، در گلزارهای شهدا از شهرستان نیشابور تا کنون تعداد ۱۹۳۵ شهید گلگون کفن رسیده که در بحث گردشگری جنگ ، این گلزارها از جایگاه والائی برخوردارند.

حدیث سلسله الذهب

در متون اسلامی مشهور است که حضرت رضا(ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به شهر نیشابور وارد شده است و حدیث بلند سلسله الذهب که چکیده تاریخ شیعه را در خود جای داده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارک حضرت جاری گشته است. معروف است که نیشابوریان برای کتابت حدیث از قلمدان های مرصع استفاده نموده و فرمایشات حضرت را نگاشته اند. که تعداد قلمدان ها متجاوز از ۳۰ هزار عدد بوده و به روایتی ۱۲ هزار عدد ذکر شده است که این خود از فرهنگی بودن این شهر عظیم و کثرت دانشمندان و ادیبان نیشابور دارد.

فضل ابن شاذان نیشابوری

ابو محمد فضل بن شاذان بن خلیل ازدی، فقیه صاحب نظر، متکلم متفکر، مفسر حاذق، دانشمند شهیر عالم اسلام و مؤلف گرانقدر در علوم و فنون اسلامی.



تولد و وفات
از جزئیات زندگی شخصی و تاریخ دقیق تولدش و… چندان آگاه نیستیم، نجاشی او را از طایفه ازد از قبیله های معروف عرب و پدرش را از شاگردان یونس بن عبد الرحمان شمرده است. (۱) با توجه به روایاتی که فضل از امام رضا علیه السلام دارد می توان تولد او را در حدود صدوهشتاد هجری تخمین زد.
کشی می نویسد: فضل در روستایی در حوالی بیهق بود که خبر خروج خوارج به او رسید برای فرار از چنگ آنان بار سفر بست و از آنجا گریخت در اثر فشار و سختی سفر بیمار شد و در سال ۲۶۰ هجری درگذشت. (۲) بر قبر او در نیشابور گنبد و بارگاهی است و محل تردد و زیارت شیفتگان علم و ولایت است.
فضل در محفل پیشوایان معصوم
وی افتخار حضور و شاگردی چهار امام معصوم علیهم السلام را دارد. نجاشی می گوید از امام جواد علیه السلام روایت دارد و شیخ طوسی نام او را در زمره یاران امام هادی و عسکری علیمها السلام ذکر می کند. (۳) اگر چه نجاشی در روایت فضل از امام رضا علیه السلام تردید کرده لیکن روایات او در عیون اخبار الرضا علیه السلام (۴) و من لا یحضره الفقیه (۵) در علل شرایع و احکام، با تصریح «فضل » درآخر روایت به سماع وی از امام رضا علیه السلام جایی برای این تردید باقی نمی گذارد.
مقام فضل در نزد امامان معصوم
کتابی از فضل بن شاذان به دست امام حسن عسکری علیه السلام رسید، امام با ورق زدن به مطالعه کتاب او پرداخته، فرمود: خدایش رحمت کند، اهل خراسان به منزلتش غبطه می خوردند زمانی که فضل بین ایشان زندگی می کرد. (۶)
زمانی از فضل نزد امام عسکری علیه السلام نامی برده شد، شایعه پراکنیهای دشمن را پیرامون عقاید و شخصیت او برای امام مطرح کردند و از آن حضرت برای شفای او دعا طلب کردند، امام علیه السلام فرمود: آری بر فضل دروغ بستند، خداوند رحمتش کند، خداوند رحمتش کند. راوی می گوید: هنگامی که به خراسان رسیدم فهمیدم در همان زمانی که در خدمت امام بودیم فضل از دنیا رفته بود. (۷)
پیامبران و پیشوایان معصوم برای هر کسی به اندازه عقل و فهم و درکش، از مطالب و معارف و حقایق پرده برمی دارند «انا معاشر الانبیاء نکلم الناس علی قدر عقولهم » (۸) ، روایت صدوق از فضل بن شاذان در علل شرایع و احکام بیانگر قوت فهم و حذاقت اوست که امام او را لایق دانسته و بسیاری از فلسفه احکام را در حدود بیست صفحه از سرتاسر فقه برای او گفته است. (۹)
گفتار دانشمندان در باره فضل
نجاشی رجال شناس بزرگ امامی در ستایش از فضل می گوید: او ثقه و از بزرگان فقها ومتکلمان شیعه و در این طایفه دارای مقام و جلالتی است، وی مشهورتر از آن است که ما به توصیف او بپردازیم (۱۰). و شیخ طوسی در این راستا می نویسد: فقیه، متکلم، جلیل القدر. (۱۱) و کشی او را از عدول و ثقات برشمرده و در موارد زیادی به گفتار او در توثیق و تضعیف رجال به عنوان سندی اعتماد می کند. (۱۲)
علمای دیگر نیز به اتفاق او را توثیق و از فقیهان عالی مقام و متلکمان سترگ به حساب آورده اند.
ابن ندیم درباره او می نویسد: فضل بن شاذان رازی، خاصی و عامی است، شیعه او را از خود می داند; از این رو نام او را در جمله دانشمندان شیعه بردم و حشویه او را از خود می پندارد و کتابهایی دارد که با عقاید حشویه سازگار است. مانند: تفسیر، قرائات، سنن در فقه. فرزندش عباس نیز کتابهایی دارد. (۱۳) ابن ندیم ترتیب سور قرآن را در مصحف ابن مسعود و ابی بن کعب از فضل بن شاذان نقل می کند و می نویسد: فضل یکی از پیشوایان و امامان علوم قرآنی و قرائات است از این رو آنچه اوگفته بود بر آنچه خود دیدم ترجیح داده، نوشتیم. (۱۴)
شیخ طوسی در مقام نقد کلام ابن ندیم می نویسد: گمان می کنم ابن ندیم فضل بن شاذان نیشابوری را با فضل بن شاذان رازی از علمای اهل سنت اشتباه کرده است. (۱۵) این اشکال به مطالعه کتاب ایضاح فضل بن شاذان تایید می شود که وی حشویه و تمام گروههای غیر امامی را مورد نقد و انتقاد قرار داده است و در کتب شیعی نامی از عباس بن فضل بن شاذان به عنوان مؤلف یا راوی حدیث دیده نشده است

 


نظرات کاربران